Autor: Imam Abdurr-Rrahman es-Sa’di (v. 1376)
Shpjegues i librit: Alameh Ahmed bin Jahja en Nexhmi (v. 1429)
Burimi: Fet’h Rabb-il-Berijjat ala Kitab Ahamm-il-Muhimmat, fq. 17-20
Përktheu: Valdet Gashi
www.perlatmuslimane.com
Imam Abdurr-Rrahman es-Sa’di ka thënë:
Pyetja 1: Cili është definicioni i teuhidit dhe cilat janë llojet e tij?
Përgjigje: Definicioni i teuhidit i cili përfshin të gjitha pjesët e tij:
Dija e robit, bindja, pranimi dhe besimi se vetëm Zoti është i vetmi që ka cilësi të përsosura. Përveç kësaj duhet besuar se askush apo diçka nuk ka një pjesë të përsosjes së Tij. Gjithashtu, kjo do të thotë që të besosh se vetëm Ai ka të drejtë të adhurohet nga krijesat pa marrë parasysh se çfarë lloji i adhurimit është ai.
Në këtë definicion në fakt hyjnë tre llojet e teuhidit:
1 – Teuhid-ur-Rububijeh: Të pranohet se vetëm Zoti krijon, furnizon, rregullon dhe edukon krijesat.
2 – Teuhid-ul-Esma ues-Sifat: Të pohosh të gjithë emrat e bukur dhe cilësitë e larta, të cilat Allahu i ka pohuar për vetën e Tij dhe të cilat ia ka pohuar Atij i dërguari i Tij, Muhammedi ﷺ. Ky pohim duhet të bëhet pa përngjasim apo krahasim me emrat dhe cilësitë e krijesave dhe pa shtrembërim apo mohim.
3 – Teuhidi-ul-Ibadah (Uluhijeh): Që të adhurohet vetëm Allahu me të gjitha llojet e adhurimit pa i dedikuar diçka prej tyre dikujt tjetër përveç Allahut.
Këto janë ndarjet e teuhidit. Një person nuk mund të jetë monoteist përderisa ai nuk u përmbahet të gjitha këtyre llojeve.
Shpjegimi
Teuhid do të thotë që të besosh se vetëm Allahu ka cilësi të përsosura. Ai ka aftësi që për Të nuk është e pamundur asgjë. Ai ka urtësi madhështore që i vë gjërat në vendin e duhur. Ai posedon dituri që përfshinë çdo gjë. Asgjë nuk është e fshehur prej Tij dhe asgjë nuk i ikën dijes së Tij.
Allahu (te ala) ka thënë:
وَخَلَقَ كُلَّ شَيْءٍ وهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ
”Ai krijoi gjithçka dhe Ai është i Gjithëdituri përmbi çdo gjë.”1
Prandaj ai që beson se Allahu është Krijuesi që mund të bëj çdo gjë, Furnizuesi dhe i Dituri që përfshinë çdo gjë me dijen e Tij. Dhe është i bindur se Allahu e ka krijuar atë dhe e ka furnizuar dhe ia ka lehtësuar furnizimin dhe Ai do t’ia numëroj veprat e tij (në ditën e gjykimit).
Allahu (te ala) ka thënë:
مَا يَلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ
”Nuk ka fjalë që ai (njeriu) të nxjerrë nga goja, veçse për të është një vëzhgues pranë tij i gatshëm për ta shënuar atë.” 2
وَإِنَّ عَلَيْكُمْ لَحَافِظِينَ كِرَامًا كَاتِبِينَ
”Por padyshim që mbi ju janë ruajtësit (melekët e caktuar me përgjegjësi për njerëzit) për t’ju vëzhguar ju. Të nderuarit që shkruajnë veprat tuaja).” 3
Allahu do ta shpërblej secilin për atë që ka punuar. Nëse ai ka vepruar mirë, ai shpërblehet mirë dhe në qoftë se ai ka vepruar keq, ai shpërblehet keq. Ai udhëzon kë të dojë në veprat e lumturisë nga mirësia e Tij dhe e poshtëron kë të dojë me drejtësinë e Tij. Ai zotëron shtatë qiejt dhe gjithçka që është në to dhe Ai zotëron shtatë tokët dhe gjithçka që është në to. Nëse robi beson në këtë mënyrë dhe e pranon sundimin e Zotit të Tij mbi vete atëherë është detyrë që ai të adhuroj vetëm Atë. Ai që pranon të drejtën sovrane të Zotit të tij për ta adhuruar detyrohet që ta adhurojë vetëm Atë sipas asaj që ka ligjësuar i dërguari i Tij ﷺ.
Siç thashë pra, teuhidi ndahet në tre kategori:
1 – Një kategori që do të thotë të pranosh se Zoti është i vetëm lidhur me veprimet e Tij sikurse krijimi, furnizimi dhe mirëmbajtja.
2 – Një kategori që do të thotë të pranosh se Allahu është i vetëm lidhur me emrat dhe cilësitë e Tij sikurse dituria, aftësia, dëgjimi dhe shikimi.
3 – Një kategori që do të thotë që ne e adhurojmë vetëm Atë me veprimet që Ai na ka obliguar ne dhe e ka bërë që ato të jenë shkak për të shpëtuar, lumturia dhe hyrja në xhenet.
Si përmbledhje, kategoritë e teuhidit janë këto:
1 – Teuhidi-ur-Rububijeh. Kjo kategori nuk është e mjaftueshme për atë që e pohon këtë që të jetë musliman. Adhuruesit e idhujve tek të cilët u dërgua i dërguari i Allahut ﷺ e pohonin këtë kategori, por megjithatë ata nuk ishin muslimanë.
2 – Teuhidi-ul-Esma ues-Sifat. Kjo kategori ka të bëjë me të besuarit në emrat dhe cilësitë e Allahut në një mënyrë që i përkasin madhështisë së Allahut (subhanehu ue te ala).
3 – Teuhidi-ul-Uluhijeh. Kjo kategori ishte mosmarrëveshja mes të dërguarve ﷺ dhe umeteve të tyre.
1 En-Aam 6:101
2 Kaf 50:18
3 El-Infitar 82:10-11