Autor: Imam Abdurr-Rrahman es-Sa’di (v. 1376)
Shpjegues i librit: Alameh Ahmed bin Jahja en Nexhmi (v. 1429)
Burimi: Fet’h Rabb-il-Berijjat ala Kitab Ahamm-il-Muhimmat, fq. 98-101 Përktheu: Valdet Gashi
Imam Abdurr-Rrahman es-Sa’di ka thënë:
Pyetja e tetëmbëdhjetë: Cilat janë detyrat tuaja ndaj muslimanëve?
Përgjigje: Allahu (te ala) thotë:
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ
”Besimtarët janë vëllezër.” 1
Është e detyrueshme që t’i miratosh ata si vëllezër. Duhet t’ia duash atyre atë që dëshiron për vete dhe të urresh për ta atë që urren për veten tuaj. Duhet të përpiqesh aq sa të mundesh për dobitë e tyre dhe të sigurohesh që marrëdhëniet e tyre të jenë të mira dhe që ata të janë të bashkuar në të vërtetën.
”Muslimani është vëlla i muslimanit; ai nuk e trajton atë në mënyrë të padrejtë, ai nuk ia kthen shpinën atij, nuk e gënjen atë dhe ai nuk e nënçmon atë.“
Përveç kësaj, duhet të sigurohesh që t’ia japësh të drejtën e veçantë atyre që kanë të drejta shtesë, si prindërit, të afërmit, fqinjët, miqtë dhe kolegët e punës.”
Shpjegimi
Lidhja e vëllazërisë në besim është e fortë.
Allahu (subhanehu ue te ala) ka thënë:
وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاء بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلاَةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللّهَ وَرَسُولَهُ أُوْلَئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللّهُ إِنَّ اللّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ
“Besimtarët dhe besimtaret janë të dashur për njëri-tjetrin, urdhërojnë për të mirë, e ndalojnë nga e keqja, e falin namazin dhe japin zeqatin, respektojnë Allahun dhe të dërguarin e Tij. Të tillët do t’i mëshirojë Allahu. Allahu është i Gjithëfuqishëm, i Urtë.” 2
وَالَّذِينَ آمَنُواْ مِن بَعْدُ وَهَاجَرُواْ وَجَاهَدُواْ مَعَكُمْ فَأُوْلَئِكَ مِنكُمْ
“Ndërsa edhe ata që besuan më vonë, e që u shpërngulën dhe luftuan së bashku me ju, janë të njëjtë me ju (në të drejta).” 3
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ
“Besimtarët janë vëllezër, pra bëni pajtim ndërmjet vëllezërve tuaj dhe kini frikë Allahun, që të mëshiroheni (nga Zoti).”
Këto ajete pohojnë vëllazërinë e besimtarëve.
Vëllazëria Islame lidh muslimanët pavarësisht nga raca ose kombësia e tyre. Nëse një person është fetar dhe e pason sunnetin, ai duhet të trajtohet në bazë të detyrave të vëllazërisë. Nëse ai sëmuret, ata e vizitojnë atë. Nëse ai trajtohet padrejtësisht, ata e mbështesin atë. Nëse ai vdes, ata e përcjellin xhenazen e tij. Nëse atij i ndodh një aksident, ata e ndihmojnë atë. Nëse ai merr diçka pozitive, e urojnë atë. Ata ia duan atij atë që ata ia duan vetes së tyre.
Profeti ﷺ tha:
“Mos kini zili njëri-tjetrin, mos ofroni një çmim më të lartë për një artikull për të mashtruar njëri-tjetrin, mos e urreni njëri tjetrin, mos ia ktheni shpinën njëri-tjetrit dhe mos merrni klientët e njëri-tjetrit në tregti, por jini robër të Allahut, vëllezër të vërtetë. Muslimanët janë vëllezër. Ata nuk e trajtojnë njëri-tjetrin padrejtësisht, ata nuk e tradhtojë njëri-tjetrin dhe ata nuk e nënçmojnë njëri-tjetrin.” Ai bëri me shenjë kah gjoksi i tij tre herë dhe tha: “Devotshmëria është këtu. Për të dëshmuar të keqen e një personi është e mjaftueshme që ai të nënçmoj vëllain e tij musliman. Çdo musliman është i ndaluar për muslimanin; gjaku i tij, pasuria e tij dhe nderi i tij.” 4
Me këto obligime Allahu ia ka obliguar robërit e Tij.
Për sa i përket të drejtave specifike, si të prindërve, të afërmve, fqinjëve dhe të drejtat e punëtorëve kështu që ka argumente të transmetuara mu për ta. Allahu i ka urdhëruar fëmijët që të jenë të përkushtuar ndaj prindërve; ndaj babait, nënës dhe prindërve të tyre. Ai përmendi të drejtën e tyre me të drejtën e Tij dhe tha:
وَقَضَى رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلاَهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلاً كَرِيمًا
”Zoti yt ka dhënë urdhër të prerë që të mos adhuroni askënd e asgjë veç Tij dhe që të silleni mirë me prindërit. Nëse njëri prej tyre ose të dy arrijnë pleqërinë te ti, mos u thuaj atyre as “uh!”, mos i kundërshto, por drejtoju atyre me fjalë respekti.” 5
E drejta e prindërve është e drejta më e madhe pas të drejtës së Allahut (azze ue xhel).
Edhe të afërmit kanë të drejtat e tyre. Allahu (te ala) ka thënë:
وَأُوْلُواْ الأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ فِي كِتَابِ اللّهِ
“E, sipas dispozitave të Zotit farefisi ka më përparësi ndaj njëri-tjetrit.” 6
Allahu e ka bërë që të afërmit të trashëgojnë njëri-tjetrin dhe ka përcaktuar trashëgiminë e tyre në suren “Nisa”. Edhe prindërit dhe të afërmit kanë të drejtë për t’i furnizuar ata përderisa ata janë në nevojë.
Gjithashtu, fqinjët kanë të drejtat e tyre. Hadithi thotë:
“Ai që beson në Allahun dhe në ditën e fundit duhet të nderojë fqinjin e tij.” 7
Fqinji ka të drejtë të mos shqetësohet, t’i jepet ndihmë financiare kur ka nevojë për ndihmë dhe të huazojë prej tij në qoftë se fqinji është në gjendje të mirë financiare. E njëjta gjë vlen edhe për miqtë; të gjithë kanë të drejtë për lojalitet, besnikëri dhe besueshmëri.
Punëtorët kanë të drejtë për të qenë besnikë ndaj tyre. Ata duhet të marrin pagat e tyre. Është e detyrueshme për të përmbushur këtë të drejtë.
Profeti ﷺ ka thënë:
“Është e padrejtë që një borxhli i pasur të shtyej kthyerjen e një borxhi; nderi i tij ekspozohet dhe ai ekspozon veten e tij për dënim.” 8
Këto të drejta muslimanët duhet t’i përmbushin mes tyre. Për fat të keq, gjendja e muslimanëve sot është për të të ardhur keq.
1 49:10.
2 9:71.
3 8:75.
4 Muslimi (2564).
5 17:23.
6 8:75
7 Bukhari (6019) dhe Muslimi (47).
8 Ebu Davudi (3627) dhe en-Nesai pa formulimin ”Është e padrejtë”. I mirë sipas Albanit në ”Dha’if Sunen Ebi Davud”.